بیان‌نیوز
پس از پانزدهم اگست ۲۰۲۱، درست زمانی‌که کابل پس از دو دهه به‌دست طالبان سقوط کرد، موج جدیدی از مهاجرت‌های غیرقانونی از افغانستان شکل گرفت. سیلی از پناهجویان افغان با استفاده از مسیر ایران، به سمت ترکیه هجوم بردند؛ اما این مهاجرت‌های غیرقانونی، آسان نبود، بلکه پیامدهای خطرناک و مرگ‌باری را برای پناهجویان افغانستان به همراه داشت.
پناهجویان افغان که به‌دلیل تهدیدهای امنیتی از جانب طالبان، مشکلات اقتصادی و آینده‌ی مبهم افغانستان به‌دنبال سرپناه بودند، با پشت سرگذاشتن خطرات بی‌شمار، عبور از راه‌های صعب‌العبور، اختطاف، گروگان‌گیری و لت‌وکوب از سوی مرزبانان و سایر دشوارهای دیگر، خودشان را به خاک ترکیه رسانیدند، اما بازهم به آرامش نسبی دست پیدا نکردند.
در این گزارش به سراغ پناهجویی رفته‌ایم که داستان مهاجرت غیرقانونی‌اش را که با چه خطرات و دشواری‌هایی روبرو شده، روایت می‌کند.
نظیف سلطانی، یکی از صدها پناهجوی افغانستان است که با قبول خطرات و دشواری‌ها زیاد از طریق مرز ماکوی ایران، خود و فامیل‌اش را به ترکیه رسانده است.
او درحال حاضر که با همسر و سه کودک‌اش به گونه‌ی غیرقانونی در ترکیه زندگی می‌کند، با مشکلات زیادی مواجه است. از مشکلات اقتصادی گرفته تا تهدید پولیس و اخراج از این کشور. سلطانی بارها سعی کرده که از مسیر دشوار بلغاریا و یونان خود را به کشورهای اروپایی برساند، اما موفق نشده است و سرانجام با تحقیر، آزار و اذیت‌های زیادی، دوباره به ترکیه برگردانده شده است.
سلطانی می‌گوید که پولیس ترکیه با او و دیگر پناهویان بدترین و زشت‌ترین رفتار غیرانسانی را داشته است، رفتاری‌که یک حیوان با حیوان دیگری روان نمی‌دارد. یا به عبارت دیگر، پولیس ترکیه نه تنها به پناهجویان افغان نگاه انسانی ندارند؛ بلکه بدترین شکنجه‌ی روحی و جسمی را علیه پناهجویان انجام می‌دهند.
ترکیه یکی از کشورهایی است که در سال‌های اخیر بیشترین تعداد آوارگان و بیجا شدگان کشورهای جنگ‌زده و فقیر مانند افغانستان، سوریه، عراق و بعضی از کشورهای عربی را در خود جای داده است.
از این لحاظ ترکیه در سال‌های اخیر یکی از مقاصد عمده و مهم به عنوان مسیرترانزیت اما دشوار برای مهاجرین افغانستان بوده است. هرچند در مورد حضور پناهجویان افغان در این کشور آمارهای ضد و نقیض وجود دارد؛ اما بر اساس آمارهای نشرشده‌ی اداره مهاجرت این کشور 49 هزار و 922 پناهجوی افغان دارای مجوز اقامت و 19 هزار و 400 پناهجو تحت حمایت بین‌المللی دراین کشور زندگی می‌کنند.
در همین حال، هجوم هزاران پناهجویان افغان از مسیر ایران به سمت ترکیه، گاو شیری برای قاچاق‌بران انسان شده‌اند. با وجودی‌که ابعاد مهاجرت‌های غیرقانونی به گونه‌ی مستند از طریق رسانه‌های جمعی بازتاب یافته، اما با آن‌هم با همکاری و پرداختن پول گزاف به قاچاق‌بران، مسیر ترکیه را در پیش می‌گیرند.
در این میان، بیشتر پناهجویان را که زنان و کودکان تشکیل می‌دهد، بیشتر از همه در مسیر دشوار قاچاق آسیب‌پذیرتر هستند.
در این اواخر دولت ترکیه با روی‌کرد سیاست سخت‌گیرانه علیه پناهجویان غیرقانونی به اخراج مهاجرین فاقد مدرک تصمیم گرفته است. به اساس گزارش اداره مهاجرت، بیشترین مهاجران فاقد مدرک که بازداشت شده‌اند، اتباع اففانستان هستند. تنها در پنج ماه اول سال 2023، 17 هزار و 258 افغان بازداشت و اکثر آن‌ها دوباره به افغانستان اخراج شده‌اند.
شماری از فعالان حقوق بشر می‌گویند که در حال حاضر رد شدن بیش از ۹۰ درصد درخواست‌های پناهندگی از سوی اداره مهاجرت ترکیه و غیر فعال بودن بیمه‌های درمانی، از مشکلات اصلی برای پناهجویان در ترکیه است.
با این حال، نهادهای دولتی ترکیه طی یک سال گذشته آمار داده‌اند که از جنوری 2022 تا 15 سپتمبر همان سال بیش از 200 هزار مهاجر غیرقانونی را در این کشور بازداشت کرده‌اند و در این میان شهروندان افغانستان به تعداد نزدیک به 87 هزار، در رده‌ی نخست مهاجران غیرقانونی قرار داشت و سوری‌‌ها با 29 هزار تن و پاکستانی‌ها با 13 هزار تن در رده های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
دولت ترکیه همچنان با اعمال قوانین سخت‌گیرانه و تدابیر شدید امنیتی در مرز های خود در تلاش جلوگیری از ورود هزاران پناهجوی‌اند که از راه‌های غیر قانونی وارد این کشور می‌شوند.
در کنار کشورهای ایران، پاکستان، تاجکستان و ازبیکستان، کشور ترکیه از ایستگاه های مهم برای پناهجویان افغانستان به شمار میرود. اما سفر از افغانستان تا ترکیه بطور غیر قانونی کار سهل و ساده ای نیست.
